Goya, Francisco de

Ver obras de Francisco de Goya no Museo

En Zaragoza, a súa cidade natal, entrou no taller de José Luzán, de formación napolitana e vinculado á Academia de Debuxo. Máis adiante seguiu a súa formación con Francisco Bayeu Subías e trasladouse a Madrid en 1763, seguindo a Bayeu, que traballaba na decoración do Palacio Real e despois viaxou a Italia en 1769. O Caderno italiano recollía anotacións das cidades que visitou, entre elas Bolonia, Venecia, Parma e Milán. Varios debuxos de o Caderno italiano copian esculturas clásicas de Roma, así como as primeiras ideas documentadas de cadros temperáns, algúns pintados xa en España, onde regresou en 1771.

Chega a Madrid en 1775 para iniciar o seu traballo como pintor de cartóns de tapices para a Real Fábrica de Santa Bárbara, e entre 1776 e 1778 pintou os cartóns para o comedor dos príncipes de Asturias no palacio do Pardo con escenas da vida popular en Madrid, como o Baile a orillas del Manzanares e O quitasol, con tipos populares e divertidas historias cargadas de contido satírico e moralizante, enlazando coa corrente popular favorecida pola Ilustración. Entre 1778 e 1780 pintou as series de cartóns de tapices do dormitorio dos príncipes de Asturias, no Pardo. Dátanse entón as estampas sobre obras de Velázquez da colección real.

En 1780, co clasicista Cristo na cruz ingresou como membro de mérito na Real Academia de Belas Artes de San Fernando; década na que comezou de cheo a súa actividade como retratista. Goya foi nomeado tenente director de Pintura da Academia de San Fernando en 1785 e ao ano seguinte a proposta de Maella, nomeóuselle pintor do Rey. Renováronse os seus traballos para a Fábrica de Tapices tras seis anos de inactividade, e en 1786-1787 realizou a serie de as Catro Estaciones para o comedor do príncipe no Pardo, e en 1788 os bosquexos para os cartóns de tapices do dormitorio das infantas, entre os que destacan A pradera de San Isidro e A galiña cega, único do que executou o cartón porque se suspenderon os traballos pola morte de Carlos III.

Goya alcanzara unha excelente situación na Corte, pintando xa entón para a alta aristocracia, e desde logo para o Rey, de quen realizou o retrato como cazador cara a 1787. Concluíu ese decenio co seu nomeamento en 1789 como pintor de Cámara e cos retratos dos novos reis, Carlos IV e María Luisa de Parma.

Cara a fins do ano 1790 apareceron os primeiros síntomas da grave enfermidade que lle sobreveu a principios de 1793, aínda que renovou plenamente a súa actividade en 1795, con retratos e cadros de encarga. Dátase entón o seu achegamento a Godoy, así como o mecenado dos duques de Alba. Á morte de Bayeu, en agosto de 1795, Goya foi nomeado director de Pintura da Academia e iniciou nese brillante período os seus álbums de debuxos, o chamados Álbum de Sanlúcar e Álbum de Madrid, datados cara a 1794-1795, neles propón as primeiras ideas para esas obras mestras da sátira contra vicios e costumes da sociedade que foron Os Caprichos, publicados en xaneiro de 1799. A principios de 1797 renuncia ao seu cargo de director de Pintura da Academia e a liberación das responsabilidades da Academia determinou os anos máis prolíficos da vida de Goya con retratos excepcionais e obras como a Maja desnuda e a Maja vestida. Por estas datas realiza os frescos da ermida de San Antonio da Florida así como os novos retratos reais. Culminou a década de 1790 co nomeamento de Goya como primeiro pintor de Cámara.

Dito patrocinio real, e de Godoy, seguiu durante os primeiros anos do século XIX, iniciándose en 1800 coa espectacular Familia de Carlos IV. A faceta dos retratos privados é excepcionalmente rica nestes anos; neles Goya define o retrato aristocrático e ao mesmo tempo, o auxe da sociedade burguesa propiciou o retrato desa nova clase social que pintou desde os seus inicios en obras máis íntimas, sobrias e realistas, de aguda psicoloxía. Goya permaneceu en Madrid durante a Guerra contra Napoleón (1808-1814). Traballou nos aguafuertes de os Desastres da guerra, denuncia da violencia sobre o pobo indefenso, e en a Tauromaquia, publicada en 1815. En 1814 xestouse, pola Rexencia, o encargo dos dous grandes lenzos de o Dous e Tres de maio en Madrid, co brutal ataque das patriotas vítimas da invasión e da desapiadada resposta dos franceses.

A partir de 1815 o artista foise afastando da Corte, substituído no gusto do monarca por Vicente López, polo que se centrou na súa actividade privada: retratos, cadros para a Iglesia, nos debuxos, en  as últimas láminas de os Desastres, os chamados Caprichos enfáticos, e na serie de os Disparates. En 1818 trasládase a unha casa de campo nos arredores de Madrid, coñecida como a Quinta do Xordo, que gardaría as súas Pinturas negras e en 1824, tras obter a licenza do rei, marchou a Bordeos. A súa actividade centrouse en obras íntimas, de pequeno formato, como unha serie de miniaturas sobre marfil, das que se coñecen algúns exemplos. O período de Bordeus defínese, sen dúbida, polas obras sobre papel. Apaixonouse entón por unha técnica nova, a litografía, e serviuse do establecemento de Cyprien Gaulon para imprimir a serie de os Touros de Bordeos, impresionantes visións da festa nacional que sobrecollen polo seu gran tamaño e a súa brutal denuncia da violencia do ser humano,  idea que lle preocupou durante toda a súa vida.