Margarita de Austria, reina de España

Retrato de dona Margarita de Austria (1584-1611), filla do archiduque Carlos de Austria-Stiria que foi elixida por Felipe II para ser esposa do seu fillo, o futuro Felipe III. A pintura segue o esquema do retrato de corte, aínda que neste caso teñamos unha visión limitada, pois o lenzo foi seccionado no seu parte inferior (é unha réplica do retrato de corpo enteiro da raíña datado por Pantoja en 1606). Aínda que cunha técnica máis seca e dibujística que a do seu mestre Sánchez Coello, Pantoja mantivo o tipo tradicional de retrato de corte español, solemne e austero, afastándose de expresións individuais e definidoras de personalidade. O cortinaje que define o espazo pechado e luxoso é un símbolo de dignidade. A cadeira fai alusión ao trono e réinaa consorte, de pé, apoia unha man nela como símbolo do poder que ostenta. Pantoja da Cruz perpetúa a fórmulas do retrato cortesán, nun estilo que camiña cara a un maior hieratismo chegando mesmo a formas case xeométricas na representación do corpo. A concepción ríxida do corpo feminino estaba tamén favorecida pola moda española da época na que o negro da vestimenta era a cor da etiqueta na corte. A compostura adórnase seguindo o gusto de Flandes polo minucioso e detallista na reprodución de adornos, xoias e calidades das roupaxes. Neste cadro chama a atención ademais, o harmónico xogo de contrates de cor. Entre o cortinaje vermello e o traxe negro só sobresaen as mangas redondas case acartonadas e a lechuguilla de encaixes, tan vaporosa que parece independizar a cabeza respecto do resto do corpo. Aínda que se realizaron múltiples efixies da raíña, algunhas das cales se encargaron para enviar á súa familia de Alemaña, foi Juan Pantoja, o retratista cortesán máis destacado da época, o que a representou en máis ocasións durante os últimos anos da súa vida.